Çoxalt və qalib gəl: vurma cədvəlini necə öyrənməli və əsəbləşməməli?

Biz göz yaşları olmadan, məcburi əzbərsiz və sinif rəhbərinin “ikiliklə” hədələməsi olmadan ən yaxşı metodları topladıq. Bunlar — şagirdlərin nəsilləri, çinli məktəblilər və bakılı əlaçılar tərəfindən sınanmış işlək üsullardır.

Doğrudur, vurma cədvəli velosiped kimidir: əvvəlcə yırğalanırsan, sonra tarazlığı saxlayırsan, sonda isə əllərini buraxıb gedirsən. Əsas məsələ öz trayektoriyanı tapmaqdır.

Gəlin görək hansı üsullar doğrudan da kömək edir (və məcburi əzbərləmə olmadan).

1. Oyuna çevirin!

7×8=56 nümunəsini yüz dəfə yazmaq — tavanın çatlarını saymaq qədər darıxdırıcıdır. Amma öyrənməyi oyuna çevirmək tamamilə başqa məsələdir.

Oyun maraq oyadır, təxəyyülü işə salır, gərginliyi azaldır. Bu səbəbdən bütün dünyada uşaqlar ən yaxşı şəkildə məhz oyun vasitəsilə öyrənirlər.

Məsələn, Bakıda fəaliyyət göstərən Baku-Oxford School və Azerbaijan British College məktəblərində riyaziyyat oyunlar və interaktiv dərslərlə öyrədilir. Orada hətta xüsusi tətbiqlər və vurma cədvəli üzrə mini-turnirlər var. Şagirdlər sadəcə yarışır və zövq alır, stress keçirmirlər.

Təklif: “Cədvəl döyüşü” oynayın. Kartlar hazırlayın, tez-tez seçin, kimin daha sürətli cavab verdiyini yoxlayın. Xal sistemi, bonuslar düşünün. Artıq bu, dərs deyil, stolüstü oyuna bənzəyir. Uduzan isə “istək” yerinə yetirir.

Faydalı tətbiqlər:

• Toon Math
  
  
  
• Math Fight
  
  
  
• Times Tables Rock Stars
  
  
  
• Multiplication Kids
  
  
  

Bəzi versiyalar azərbaycanca səsli dəstəklədir.

2. Hamısını birdən yox, blok-blok öyrənin

2-dən 9-a qədər bütün sütunu eyni vaxtda öyrənməyə çalışmayın. Hissələrə bölün.

Məsələn, Bakının 134 nömrəli liseyində əvvəlcə baza (2, 3, 4), sonra orta səviyyə (5, 6), sonda isə çətin bloklar (7, 8, 9) təqdim olunur.

BDU və Azərbaycan Pedaqoji Universitetində (APU) də gələcək müəllimlərə çətin mövzuları kiçik bloklara bölərək öyrətmək öyrədilir. Bu, klassik və sınaqdan çıxmış metoddur.

Belə yanaşma yaddaşı yükləmir və irəliləyiş hissi yaradır. Sadədən başlayaraq beyin struktura uyğunlaşır və sonrakılar daha rahat yadda qalır.

3. Musiqi və ritmdən istifadə edin

Özünüz vurma haqqında rap yaza bilərsiniz. Amma istəmirsinizsə, hazır musiqilər də var. YouTube-da vurma cədvəlini mahnı, ritm və ya musiqallı şou formasında təqdim edən yüzlərlə video var.

Çin təcrübəsi maraqlıdır: qədimdən bəri orada cədvəl şeir şəklində öyrədilib. Uşaqlar 6 yaşında artıq bütün vurma cədvəlini bilirdilər. Bu ənənə hələ də yaşayır və Çin şagirdlərinə riyaziyyat olimpiadalarında üstünlük verir.

Əgər sizə daha doğma türk və ya azərbaycan musiqiləri yaxın gəlirsə — cədvəli sevdiyiniz melodiyaya uyğunlaşdırın. Beyin buna “minnətdar” olacaq.

4. Vizualizasiya — ən güclü vasitə

Sadəcə vurma cədvəlini tez-tez görmək bəzən kifayətdir. Reklamlar kimi — baxmırsınız, amma sonra şüuraltında qalır.

Cədvəli çap edin, rəngli, şəkilli, emojili hazırlayın. Qapıya, divara, soyuducuya, güzgüyə yapışdırın. Telefonunuzun fon şəkli edin.

Əgər yaradıcısınızsa, öz cədvəlinizi çəkin. Komiks, kollaj, Harry Potter və ya “Naruto” üslubunda. Nə qədər fərdi olsa, yadda bir o qədər möhkəm qalacaq.

Bakıda Landau School və Dünya Məktəbi sinifləri vurma cədvəli posterləri ilə bəzəyir — cizgi qəhrəmanları və memlərlə.

5. İşlək lifehack-lərdən istifadə edin

Sadə fəndlər var ki, hesabı asanlaşdırır:

• Doqquzlarla: hansı rəqəmlə vurursunuzsa, o sayda barmağı əyin. Qalan barmaqlar cavabı göstərir.
  
  
  
• Cüt 2-lər: sadəcə rəqəmi özünə əlavə edin. 4×2 = 4+4.
  
  
  
• 6×4: təsəvvür edin ki, 6 pişikdir, hərəsinin 4 pəncəsi var → 24 pəncə.
  
  
  
• 5-lər: cavab ya 0, ya da 5-lə bitir.
  
  
  

Azərbaycan Müəllimləri İnstitutu və Təhsil İnstitutunda müəllimlərə bu fəndlərin uşaqlara necə maraqlı izah ediləcəyini öyrədirlər.

Əgər heç alınmırsa… ☹

Unutmayın: məsələ sizdə deyil, üsuldadır.

Əzbərləmə işləmir? Zarafatlarla yoxlayın.
Zarafat alınmır? Vizual üsulla.
Vizual da olmur? Musiqi, rəqs, mem, stiker, kart…

Heç kim eyni yolla öyrənməyə məcbur deyil. Öz stilinizi tapın.

Biri şarların üzərinə yazıb, yadında qalanı partladırdı. Başqası soyuducunun üzərinə yazıb, hər doğru cavaba özünə peçenye verirdi. İşləyirsə — deməli düzgündür.

Vurma cədvəli ilahi cəza deyil. Sadəcə 81 nümunədir. Onları öyrənmək mümkündür — bir günə yox, üç günə; üç günə yox, bir həftəyə. Əsas odur ki, qorxu olmadan və yumorla yanaşasınız.

Hər kəsin öyrənmə üslubu fərqlidir: kimisi gözlə, kimisi qulaqla, kimisi barmaqla, kimisi TikTok-la, kimisi nənənin duası ilə. “Yeganə düzgün yol” yoxdur.

Cədvəli öyrənmək — mümkündür, asan, əyləncəli və hətta xoş ola bilər.

Təhsil xırda addımlardan başlayır. Vurma cədvəlini daha tez yadda saxlamaq istəyirsinizsə — rəngli markerlər, stikerlər və öyrədici posterləri elan lövhəmizdən seçin!